Dom Carla i Gerharta Hauptmannów

Bracia Hauptmannowie weszli w posiadanie domu w dzisiejszej Szklarskiej Porębie Średniej – w malowniczej Dolinie Szczęścia (dawniej Dolina Siedmiu Domów) – w 1890 roku. Sława późniejszego noblisty Gerharta i charyzma mniej znanego Carla przyciągały ludzi kultury i sztuki z całej Europy, którzy stworzyli tu – zgodnie z duchem epoki – kolonię artystyczną. Jej zmienne losy opisane zostały m.in. w książkach Artyści w Szklarskiej Porębie. Historia kolonii artystycznych XIX-XX w., red. nacz. Bożena Danielska (Jelenia Góra 2007) i Cmentarz nieśmiertelnych. Kolonia pisarzy i innych takich Henryka Wańka (Wrocław 2015).

Wybitni pisarze i uczeni stworzyli tu dom pracy twórczej, w którym powstawały słynne dzieła. W obiekcie, będącym obecnie filią Muzeum Karkonoskiego w Jeleniej Górze, prezentowane są wystawy stałe i czasowe związane z kulturą regionu. Wśród muzealnych zbiorów znajdują się obrazy współczesne braciom Hauptmannom, powojenne malarstwo Wlastimila Hofmanna, liryki Jana Sztaudyngera, dawne i współczesne fotografie artystyczne oraz inne prace karkonoskich twórców.

• Podczas letniej wizyty w Bad Flinsberg w roku 1981 obaj bracia wraz małżonkami podczas spaceru w górach odkrywają malowniczość Szklarskiej Poręby. Decydują się nabyć tam wiejski dom i w nim zamieszkać. Gerhart Hauptmann utrzymywał, że to była jego idea i to właśnie on poniósł koszt zakupu. Ale nie jest to pewne i faktem pozostaje, że nic by z tego nie wyszło bez sięgania do zasobów finansowych małżonek.
• Lecz wspólne ich mieszkanie nie trwało długo i już w 1893 roku Gerhart po swej podróży do Ameryki rozwiódł się z Marie Thiemann. Ona z dziećmi przeprowadziła się do Drezna, on powrócił do Berlina, do skrzypaczki i początkującej aktorki, Margarete Marschalk, która zostanie jego drugą żoną. Po kilkumiesięcznej podróży do Włoch nie wraca już do Szklarskiej Poręby, tylko zamieszkuje (do 1900 roku) w Berlinie-Grunewald.
• Dom w Szklarskiej Porębie nie oddalił braci Hauptmannów od berlińskiego środowiska wolnych duchów poróżnionych z burżuazyjnym modelem życia. Była to elita niemieckiego świata artystycznego, intelektualnego i politycznego. Bruno Wille, Wilhelm Bölsche, John Henry Mackay i wielu innych. Z zainteresowaniem słuchali lub czytali opowieści Hauptamannów o Karkonoszach, po czym jeden za drugim opuszczali stolicę, by na dłużej lub krócej zamieszkać w tym magicznym miejscu. Z Drezna, Wrocławia i Berlina zaczęła tu ściągać również liczna grupa malarzy. Z czasem cała ta gromada pięknoduchów dała podwalinę zjawisku znanemu już w kulturze niemieckiej (i nie tylko) – kolonia artystów. Künstlerkolonie. Można jednak przyjąć, że głównym magnesem tej kolonii nie był dynamicznie rozwijający się talent pisarski i sukcesy Gerharta, lecz umiarkowany i refleksyjny, a przede wszystkim mniej pyszałkowaty Carl. To wokół niego scementowała się grupa wizytujących Schreiberchau pisarzy i artystów. Carl był na miejscu i potrafił to miejsce sugestywnie idealizować.
  Henryk Waniek

Kiedy w marcu 1987 roku ówczesne Muzeum Okręgowe w Jeleniej Górze przejmowało zdewastowany dom braci Hauptmannów w Szklarskiej Porębie, trudno było przewidzieć, jakie obowiązki wobec tradycji kulturowej regionu okażą się konsekwencją tego faktu. Bez przesady można powiedzieć, że była to perła w koronie sztuk. Realia polityczne końca lat osiemdziesiątych XX wieku, tak zresztą jak i wcześniejszy, powojenny okres, nie sprzyjały jednak kultywowaniu niemieckiego dorobku kulturowego, choćby miał on ogólnoeuropejskie znaczenie.

Szczęśliwym biegiem historii niebawem wszystko zaczęło się zmieniać. Przełom, jaki nastąpił w Polsce po 1989 roku, otworzył możliwości, jakie nie istniały w ciągu minionych kilkudziesięciu lat. Pojawiła się szansa, że dom Carla i Gerharta Hauptmannów odzyska dawną świeżość. Jego dzisiejszy wygląd, funkcja, rola i znaczenie, już jako oddziału Muzeum Karkonoskiego w Jeleniej Górze, to zasługa wielu osób, a szczególnie kolejnych kierowników i pracowników tej placówki. Oni to, we współpracy i w porozumieniu z dyrektorem Muzeum Karkonoskiego w Jeleniej Górze, tworzą Karkonoski Panteon sztuki i tradycji. kolejno byli to: Marcin Zawiła, Gabriela Zawiła, Przemysław Wiater i Bożena Danielska. Dzięki nim Dom Carla i Gerharta Hauptmannów ożył i ponownie promieniuje, przyciągając ludzi sztuki, kultury i nauki. To wyjątkowe miejsce na ziemi, Mekka artystów o ponad stuletniej i wspaniałej tradycji. Odbywa się tu nieustannie poszukiwanie czegoś nowego, a jednocześnie utrwalana jest pozycja kulturotwórczego tygla, w którym dokonuje się intelektualne i artystyczne wrzenie.

Genius loci Domu Carla i Gerharta Hauptmannów wyczuwają wszyscy, którzy choć raz znaleźli się w jego pobliżu. Ten centralny, duchowy punkt na mapie Karkonoszy przyciąga jak magnes. Nie dziwi więc, że wokół niego wciąż skupiają się artyści i ludzie kultury, tworząc kolonie artystyczne.
Stanisław Firszt

---

Dom Carla i Gerharta Hauptmannów w Szklarskiej Porębie
Oddział Muzeum Karkonoskiego w Jeleniej Górze
Instytucja Samorządu Województwa Dolnośląskiego
ul. 11 Listopada 23
58-580 szklarska Poręba
Tel./fax 075/7172611
Email : dom.hauptmannow@wp.pl
Strona internetowa: www.muzeumdomhauptmannow.pl

Godziny otwarcia muzeum i Parku Ducha Gór
1.V. – 30.IX.
Wtorek – niedziela: 9.00 – 17.00.
1.X – 30.IV.
Wtorek-niedziela: 9 – 16.00
Kasa biletowa zamykana jest 30 min. przed godziną zamknięcia muzeum.

Poniedziałki: muzeum nieczynne
w środy – wstęp wolny

Cennik
Bilet normalny do muzeum i parku: 10 zł
Bilet ulgowy do muzeum i parku: 5 zł
Bilet do parku: 1 zł

Informacje na temat Parku Ducha Gór:
1. Dom Carla i Gerharta Hauptmannów w Szklarskiej Porębie
2. Miejski Ośrodek Kultury Sportu i Aktywności Lokalnej
ul. Słowackiego 13, 58-580
Szklarska Poręba, tel. 75717 36 14

Kontakt dla grup:
Sabina Tabaka tel. 514 607 287
e-mail: stabaka@wp.pl

Rekomendowane obiekty noclegowe w pobliżu:

Zobacz też: