Ruiny domu Jana Sztaudyngera

Ulica 1 Maja 55, 58-580 Szklarska Poręba

Jan Izydor Sztaudynger – poeta, satyryk, tłumacz, znawca i propagator teatru lalkowego. W latach 1947-1950 mieszkał i pracował w Szklarskiej Porębie. Uzdrowisko oczarowało go, podobnie jak wielu innych pisarzy i malarzy, którzy już od końca XIX wieku zaczęli się tu osiedlać, tworząc tzw. kolonię artystów (opisał ją Henryk Waniek w książce Cmentarz nieśmiertelnych. Kolonia pisarzy i innych takich, Ośrodek Kultury i Sztuki we Wrocławiu, Wrocław 2015).

Jan Sztaudynger odwiedził Szklarską Porębę w czasie jednego z wykładów gościnnych na temat teatru lalek. W 1946 roku znalazł uroczy domek otoczony starymi drzewami i stromym ogrodem nad rzeką Kamienną, wyremontował go i zamieszkał w nim razem z żoną i dziećmi. Do tego samego namówił też swojego przyjaciela malarza Wlastimila Hofmana, który osiedlił się po drugiej stronie rzeki. Przyjaźń artystów kwitła i Hofman poświęcił poecie ponad 10 ze swoich obrazów. W 1949 roku panowie mocno się jednak poróżnili. Poszło o artykuł Sztaudyngera na temat twórczości malarza, który ukazał się w miesięczniku „Odrza”. Zdaniem autora był bardzo pochlebny, ale Hofman odebrał go zgoła odmiennie. W rewanżu namalował Sztaudyngera z rogami. Artyści pogodzili się dopiero w 1968 roku, a losy ich burzliwej przyjaźni możemy prześledzić  na płótnach i w pamiętnikach malarza przechowywanych w poświęconym mu muzeum, tzw. Wlastimilówce, przy ulicy Matejki 14.

Niestety, Sztaudynger niedługo mieszkał w Szklarskiej Porębie. Pod pretekstem złamania przepisu, który zakazywał posiadania dwóch mieszkań, w 1950 roku odebrano mu dom i pozostawiono tylko niewielkie mieszkanie w Łodzi. Niektórzy uważali jednak, że znalazł się amator na wyremontowany przez Jana Sztaudyngera domek. Po tym zdarzeniu poeta wrócił do Łodzi, a w latach 1955-1970 roku mieszkał w Zakopanem. Szklarską Porębę odwiedził jeszcze w 1966 roku, gdy przyjechał  na występ autorski w Cieplicach, w sali klubu Gencjana. Mieszkańcy wystąpili wtedy do Jana Sztaudyngera z prośbą o powrót, ale poeta pozostał nieugięty. Dom przy ulicy 1 Maja 55 spłonął w 2005 roku i dziś jedynym po nim śladem jest pamiątkowy głaz. Pamiątki po pobycie poety w Szklarskiej Porębie można oglądać we Wlastimilówce i w Domu Carla i Gerharta Hauptmannów – oddziale Muzeum Karkonoskiego w Jeleniej Górze, przy ulicy 11 Listopada 23.

Przy ruinach domu Sztaudyngera umiejscowiony jest początek bardzo atrakcyjnej Dużej Sztaudyngerowskiej Trasy Turystycznej, czyli „Wędrówek z Fraszką”. W 14 punktach trasy postawiono tablice informacyjne, na których opisane krótko miejsce, w którym się dana tablica znajduje, informacja o Janie Sztaudyngerze oraz fraszka jego autorstwa. Mottem przewodnim trasy jest wiersz napisany przez Sztaudyngera Krajobrazy jak ziarnka:

Krajobrazy  jak ziarnka różańca odmawiam,
Nie pragnę nowych, stale stare wznawiam,
I na tych samych, z pasją ciągle nową
Nalepiam moje niedołężne słowo.
Widać mnie tknęła Sopliców choroba,
Nic prócz ojczyzny mi się nie podoba.

Rekomendowane obiekty noclegowe w pobliżu: